Bulantı, boğazın arka tarafında ve midede hissedilen rahatsız edici bir duygudur ve kusmayla sonuçlanabilir.
Bulantıya tükürük salgısında artış, baş dönmesi, yutma güçlüğü, başını kaldıramama, vücut ısısında değişiklikler ve çarpıntı eşlik edebilir. Kusma, mide kaslarının güçlü kasılması ile mide içeriğinin ağza gelmesiyle sonuçlanan bir olaydır. Bulantı olabilir ya da olmayabilir. Kanserli hastalarda birçok nedenle bulantı ve kusma meydana gelebilir.
NEDENLERİ NELERDİR?
- Kanserin kendisi
- Kanser tedavisi için kullanılan kemoterapi ve ışın tedavisi
- Bazı ilaçlar (eş zamanlı özellikle ağrı tedavisinde kullanılan ilaçlar)
- Bağırsak tıkanıklığı
- Kabızlık
- Vücuttaki sıvı kaybı
- Kandaki kalsiyum seviyesinin yükselmesi
- Böbrek ve karaciğer problemleri
- Mide ülseri
- Kanserin beyne sıçramış olması
Kemoterapiye bağlı oluşan bulantı ve kusma, günlük yaşam aktivitelerini etkileyeceği gibi, devam edecek kemoterapilere uyumu da zorlaştırır. Bu nedenle bulantı ve kusmanın önlenmesi ve tedavisi çok önemlidir.
Kontrol edilmeyen bulantı ve kusma şunlarla sonuçlanabilir:
- Vücutta kimyasal değişiklikler
- Bilinç değişiklikleri
- İştah kaybı
- Yetersiz beslenme
- Sıvı kaybı
- Yemek borusu yırtıkları
- Kemik kırıkları
- Ameliyat dikişlerinin açılması
BULANTI-KUSMANIN DERECESİNİ BELİRLEYEN ETMENLER:
İLACA BAĞLI ÖZELLİKLER:- Kemoterapi ilacının türü
- İlaçların dozları ve veriliş sıklıkları
- Uygulama şekli (ağızdan, damardan)
- Çocuklar, 50 yaş altı erişkinler, kadın cinsiyet
- Alkol kullanımı
- Taşıt tutma öyküsü
- Geçmiş kemoterapi seanslarında bulantı-kusma için yetersiz tedavi almış olanlar
- Sindirim sistemi, karaciğer, beyin kanserleri
- Kabızlık
- Böbrek hastalığı
- Sıvı ve/veya elektrolit dengesizliği
- Bazı ilaçlar (ağrı tedavisinde kullanılan opioidler gibi)
- Enfeksiyonunun olması
- Hastanın endişe ve kaygısının yüksek olması
Kanser tedavisi sonrası görülen bulantı ve kusma 4 şekilde ortaya çıkabilir:
- Akut (ani) mide bulantısı ve kusma, kemoterapiyi izleyen dakikalar veya saatler içinde ortaya çıkar. İlk 24 saat içerisinde kaybolur.
- Gecikmeli bulantı ve kusma, tedaviden 24 saat sonra gerçekleşir. Sisplatin, karboplatin,siklofosfamid ve adriamisin kullanıldığında sık karşılaşılır.
- Öğrenilmiş (şartlanmış, beklenti) bulantı ve kusma tedavi başlamadan önce, önceki tedavilere bir tepki olarak ortaya çıkar. Daha önce kemoterapi alan ve kemoterapi sonrası bulantı-kusması olan hastada yeni kemoterapi almadan önce bulantı ve kusma olmasıdır. Daha önce kemoterapi ilaçlarının alındığı odanın hatırlanması, koku, görüntüler, sesler, öğrenilmiş bulantı ve kusmayı ortaya çıkarır. Alkollü pamukla iğne yeri silindiği sırada bulantısı başlayan hastanın, daha sonra alkol kokusu alması ile bulantısının başlaması öğrenilmiş bulantı-kusmaya örnektir.
- Kronik (müzmin) bulantı ve kusma ileri evre kanser hastalarında aşağıdaki nedenlerle olabilir:
- beyin kanserlerinde beyine olan bası,
- kolon kanserleri,
- mide ülseri,
- sıvı kaybı,
- kandaki biyokimyasal değerlerin düşmesi veya yükselmesi,
- opioid veya antidepresan gibi ilaçlar,
- ışın tedavisi
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
İLAÇ TEDAVİSİ:Kemoterapiye bağlı bulantı ve kusmanın optimal kontrolünde ilaç tedavisi son derece önemlidir. Günümüzde bulantı ve kusmanın önlenmesinde veya tedavisinde kullanılan pek çok ilaç vardır. Bulantı ve kusmanın tedavisi kadar önlenmesi de önemlidir. Bu nedenle kemoterapi öncesi bulantı ve kusma ilaçlarına başlanmalı ve kemoterapi alınan süre boyunca devam edilmelidir. Bazı ilaçlar düzenli kullanılırken bazı ilaçlar gerektiğinde alınır. Ancak bulantı ilaçlarının günlük kullanımı çok uzun tedavilerde önerilmemektedir. İlaçlar ağızdan, damardan, cilde yapıştırılarak, fitil şeklinde ya da dil altına konularak kullanılabilir. Ağızdan alabilen hastalara ilaçları bu yolla vermek en kolay ve en uygun olanıdır.
Bulantı ve kusma ilacı başlanırken; kemoterapide kullanılan ilacın bulantı-kusma oluşturma düzeyi, hastanın daha önce bulantı- kusması olduysa kullandığı ilaçlar ve bu ilaçların etkinliği göz önünde bulundurulmalıdır.
Kaynak: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanserle-mucadele/kanser-ile-m%C3%BCcadele/bulant%C4%B1-ve-kusma.html